Ürtiker ve Anjiyoödeme Giriş

Yaygın olarak kurdeşen olarak bilinen ürtiker ve anjiyoödem, bağışıklık sisteminin belirli tetikleyicilere aşırı tepki vermesini içeren alerjik reaksiyon türleridir. Bu koşullar rahatsızlığa, şişmeye neden olabilir ve ciddi vakalarda hava yolu tıkanıklığı gibi yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda ürtiker ve anjiyoödemin nedenlerini, semptomlarını ve tedavilerini inceleyerek bu durumlarla nasıl başa çıkacağınızı daha iyi anlamanıza yardımcı olacağız.

Aşırı Duyarlılık Reaksiyonlarının Türleri

Ürtiker ve anjiyoödemi anlamak için aşırı duyarlılık reaksiyonlarını bilmek önemlidir. Dört tür vardır: – **Tip 1**: Anafilaksi ve ürtiker gibi IgE aracılı reaksiyonlar. – **Tip 2**: Romatizmal kalp hastalığı gibi durumlarda görülen IgG veya IgM aracılı reaksiyonlar. – **Tip 3**: Serum hastalığında olduğu gibi dolaşımdaki antijen-antikor komplekslerinin neden olduğu reaksiyonlar. – **Tip 4**: Zehirli sarmaşık veya süt proteini alerjileri gibi T hücresi aracılı reaksiyonlar.
Hem ürtiker hem de anjiyoödem, bir antijene maruz kalındığında IgE antikorlarının üretimini içeren **Tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonları** kapsamına girer. Alerjene yeniden maruz kaldığında bu IgE antikorları mast hücre degranülasyonunu tetikleyerek histaminleri ve diğer inflamatuar kimyasalları serbest bırakır.

Ürtiker ve Anjiyoödemin Nedenleri

Ürtiker ve anjiyoödem çok çeşitli alerjenler tarafından tetiklenebilir. Bunlar şunları içerir: – **Gıdalar**: Yaygın suçlular baklagiller, ağaç yemişleri, deniz ürünleri, yumurta, süt ürünleri ve kabuklu deniz ürünleridir. İlginç bir şekilde gıda katkı maddeleri ve meyveler de bu reaksiyonları tetikleyebilir. Vakaların yaklaşık %85’inde, tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonları olan çocuklarda belirlenen tetikleyicinin gıda olduğu görülmektedir. Ancak vakaların üçte birinde neden henüz bilinmiyor. – **İlaçlar**: Penisilin, sülfa ilaçları ve NSAID’ler alerjik reaksiyonları tetikleyen en yaygın ilaçlar arasındadır. Aşılar ve anestezikler de dahil olabilir. – **Çevresel Alerjenler**: Arı, yaban arısı sokmaları ve latekse maruz kalma ciddi alerjik reaksiyonlara neden olabilir. – **Diğer Tetikleyiciler**: Sıcaklık değişiklikleri, egzersiz ve hatta stres gibi faktörler ürtiker ve anjiyoödeme neden olabilir.

Ürtiker (Kurdeşen) Nedir?

Ürtiker veya kurdeşen, ciltte kabarık, kaşıntılı lekeler şeklinde görülen yaygın bir alerjik reaksiyondur. Bu lezyonların boyutları 1 mm’den 10 cm’nin üzerine kadar değişmektedir. Kovanların en önemli özelliği geçici olmalarıdır. Vücudun bir kısmında bir kovan ortaya çıkabilir ve sonra kaybolabilir, ancak birkaç dakika içinde başka bir yerde yeniden ortaya çıkabilir.

Ürtiker Belirtileri

– **Kaşıntılı, kabarık lekeler**: Kurdeşenlerin en belirgin semptomu, aniden ortaya çıkabilen yoğun kaşıntılı, kırmızı lekelerdir. – **Göçmen lezyonlar**: Bu şeritler vücutta hareket edebilir, genellikle bir bölgeden kaybolup başka bir bölgede yeniden ortaya çıkabilir. – **Kısa süreli salgınlar**: Ürtiker genellikle akuttur ve birkaç günden bir haftaya kadar sürer. Bazı durumlarda kurdeşen **kronik** hale gelir ve altı haftadan uzun sürer.

Ürtiker Tedavisi

Ürtikerin birincil tedavisi difenhidramin (Benadryl) gibi **oral antihistaminikler** içerir. Bu ilaçlar kaşıntı ve şişlikten sorumlu olan histamini bloke eder. Bazı durumlarda, etkiyi arttırmak için ranitidin gibi **H2 antagonistleri** eklenebilir, ancak bu minimum fayda sağlar. Çoğu hastada önemli bir rahatlama sağlamadığı için steroidler genellikle kurdeşen tedavisinde önerilmez.

Anjiyoödem nedir?

Anjiyoödem kurdeşene benzer ancak derinin ve alttaki dokuların daha derin şişmesini içerir. Kurdeşen yüzeysel olsa da anjiyoödem yüz, dudaklar, dil ve hatta solunum yolu gibi alanları etkileme eğilimindedir. Bu durum rahatsızlığa neden olabilir ve hava yolu tıkanıklığına yol açarsa yaşamı tehdit edici hale gelebilir.

Anjiyoödemin Belirtileri

– **Yüz, dudaklar ve gözlerde şişme**: Anjiyoödem tipik olarak genellikle gözler, dudaklar ve ağız çevresinde belirgin lokal şişlikle kendini gösterir. – **Ekstremitelerde ve cinsel organlarda şişme**: Ellerde, ayaklarda ve hatta genital bölgede de şişme meydana gelebilir. – **Hava yolu tutulumu**: Anjiyoödem ağzı veya boğazı etkilediğinde nefes almayı olumsuz etkileyebilir ve acil bir duruma yol açabilir. – **Bağırsak semptomları**: İç kısımda şişlik meydana gelebilir ve bağırsak duvarındaki şişlik nedeniyle mide bulantısı, kusma veya karın ağrısı gibi semptomlara yol açabilir.

Anjiyoödemin Nedenleri

Anjiyoödem, alerjik reaksiyonun bir parçası olarak ortaya çıkabilir veya **kalıtsal anjiyoödem** gibi kalıtsal olabilir. **ACE inhibitörleri** gibi ilaçlar özellikle yetişkinlerde yaygın bir nedendir. ACE inhibitörü kullanan ve anjiyoödem gelişen herhangi bir hasta, hava yolu tıkanıklığı hızla gelişebileceğinden derhal tıbbi yardım almalıdır.

Anjiyoödemin Tedavisi

Anjiyoödemi tedavi etmenin ilk adımı, bir ilacı bırakmak veya bilinen bir alerjenden kaçınmak gibi **tetikleyici ajanı ortadan kaldırmaktır**. Kurdeşenlere benzer şekilde, difenhidramin gibi **oral antihistaminikler** tedavinin ilk basamağıdır. Şişlik hava yolunu da kapsıyorsa, başka komplikasyonları izlemek için sıklıkla acil hastaneye kaldırılma gerekir. Solunum yolunun tehlikeye girdiği durumlarda **epinefrin** uygulanabilir. Nadir durumlarda, hava yolunu güvence altına almak ve boğulmayı önlemek için **entübasyon** veya **trakeostomi** gerekli olabilir.

Anjiyoödem ve Ürtiker: Temel Farklılıklar

Her iki durum da tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonları tarafından tetiklenirken, temel fark şişliğin derinliğinde yatmaktadır: – **Ürtiker** ciltte yüzeysel şişmeyi ve tüm vücuda yayılan kabarık şeritleri içerir. Yoğun kaşıntılıdır ancak genellikle yaşamı tehdit edici değildir. – **Anjioödem** yüz ve boğaz gibi bölgeleri etkileyen daha derin doku şişmesini içerir. Hava yolu tıkanırsa bu durum hızla tıbbi bir acil duruma dönüşebilir.

Ciddi Reaksiyonların Yönetimi

Hem ürtiker hem de anjiyoödemi içeren ciddi bir alerjik reaksiyon durumunda hızlı müdahale çok önemlidir. Nefes almada zorluk yaşayan hastalara derhal **epinefrin** verilmeli ve ardından hava yolu yönetimi uygulanmalıdır. **Benadryl** sıklıkla histamin tepkisini azaltmak için destekleyici tedavi olarak kullanılır ve daha fazla rahatlama için **ranitidin** gibi ek tedaviler dahil edilebilir. Hastalar belirlendikten sonra tetikleyici alerjen veya ilaçtan kaçınmalı ve gelecekte maruz kalma durumu sıkı bir şekilde izlenmelidir.

Sonuç

Ürtiker ve anjiyoödem, hafif ila yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyonlardır. Kurdeşen genellikle kısa ömürlüdür ve antihistaminiklerle tedavi edilebilir olsa da, anjiyoödem, özellikle hava yolunu tuttuğunda, acil tıbbi müdahale gerektirir. Yakın zamanda benzer sorunları yaşayan birini buldum ve onun hikayesi bu makaleyi paylaşmam için bana ilham verdi. Ürtiker ve anjiyoödem hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız YouTube’daki şu bilgilendirici videoya göz atın: Ürtiker (Kurdeşen) ve Anjiyoödem – Pediatri.